Ngày 6-8-2009 – HAVANA
Từ bản báo in The Economist
Lời hứa cải cách và đổi mới bị trì hoãn dưới thời của Raúl Castro
Khi Cuba chào mừng ngày kỷ niệm cách mạng của mình vào cuối tháng trước với một cuộc mít tinh khổng lồ tại trung tâm thành phố Holguín, một tòa cao ốc gần đó đã được trang trí bằng một bức hình kếch xù Fidel và Raúl đang cùng vung nắm tay lên trời dưới dòng chữ, “Cuộc Cách mạng đầy Sinh lực và Chiến thắng vẫn Tiến về Phía trước.” Thế nhưng thái độ hân hoan chiến thắng vẫn thành một thứ thói quen tôn giáo này đã tương phản rõ ràng với những thông điệp mà Raúl, được sắp đặt năm ngoái vào vị trí của người anh trai ốm yếu của mình trong vai trò là chủ tịch nước, được đưa ra suốt trong bài diễn văn của ông trước đám đông và trong một cuộc họp khác vào tuần này tại Quốc hội. Ông loan báo việc trì hoãn một cách bất ngờ và không hạn định thời gian cho một kỳ đại hội Đảng Cộng sản vốn đã quá thời hạn từ lâu rồi, trong khi ông đã lên chương trình nghị sự là vào cuối năm nay. Và ông đã nói toạc móng heo về những vấn nạn kinh tế của Cuba.
Giá cả nickel trên thế giới đã xuống thấp hơn và một tình trạng sút giảm thu nhập từ du lịch đã đưa chính phủ nước này tới chỗ phải cắt giảm dự báo tăng trưởng kinh tế của mình trong năm nay từ 6% xuống còn 1,7%. Quốc đảo này vẫn đang bình phục từ ba trận bão tàn phá vào năm ngoái, mà theo chính phủ cho biết thì đã gây thiệt hại trị giá 10 tỉ USD. Cấm vận kinh tế của Mỹ cũng vẫn còn đó.
Thế nhưng ông Raúl Castro đã đổ lỗi cho “những thiếu sót của chúng ta” trước thực tế này là “trong nhiều trường hợp như hai cộng hai thành ra ba.” Thậm chí khi ông bít những vẫn nạn này lại, thì những người khác lại mở nó ra. Ông đã giải đáp cho những dư luận càu nhàu kéo dài từ lâu về vấn đề vận tải công cộng bằng cách cho sửa chữa những con đường đầy ổ gà ở Cuba và mua những chiếc xe buýt mới của Trung Quốc. Tháng trước ông đã ra lệnh tăng lương cho 543.000 giáo viên và công nhân viên ngành giáo dục.
Song ông cũng đã yêu cầu cắt giảm các khoản chi tiêu cho giáo dục và sức khỏe “không thực chất”, cũng như những khẩu phần ăn không mất tiền vốn đã rất đạm bạc mà người Cuba nhận được từ nhà nước. Một số trong những giải pháp này là để đối phó với tình trạng thâm thủng cán cân thương mại đã vọt lên tới 65% trong năm 2008. Một phần do giá lương thực thực phẩm và nhiên xăng dầu tăng cao hơn, hàng hóa nhập khẩu tăng 41%, đạt 14,2 tỉ USD, trong khi xuất khẩu chỉ có 3,7 tỉ USD.
Hugo Chávez, tổng thống Venezuela, đã cấp cho Cuba dầu lửa giá rẻ để đổi lấy các dịch vụ chăm sóc sức khỏe và các chuyên gia về an ninh và tình báo của Cuba. Nhưng mức tiêu thụ dầu lửa của Cuba lại tăng lên đột ngột, do chính phủ phải đối phó với tình trạng mất điện liên miên bằng việc mua sắm hàng ngàn máy phát điện diesel ngốn nhiều nhiên liệu. Để tiết kiệm năng lượng, vào tháng Sáu, chính phủ đã lệnh cho các nhà máy, cửa hàng và các cán bộ nhà nước chỉ được bật máy điều hòa nhiệt độ mỗi ngày năm tiếng vào buổi trưa thôi. Thế nên các cửa hàng vắng teo vào buổi sáng và các nhân viên rảnh rỗi thì ngồi quanh cửa sổ, cửa ra vào mở toang.
Lương thực thực phẩm cũng thiếu thốn. Mặc dù đất trồng trọt chăn nuôi dư thừa, nhưng Cuba lại phải nhập 80% lương thực thực phẩm (phần lớn là từ Hoa Kỳ kể từ khi kẽ hở của lệnh cấm vận được mở ra năm 2001). Các nông trại của nhà nước làm ăn không hiệu quả chiếm tới ba phần tư đất đai tốt nhất song lại để phần lớn trong tình trạng nhàn rỗi. Ông Raúl Castro đã cố gắng phát động đẩy mạnh sản xuất bằng cách giao ruộng đất cho nông dân cá thể. Nhưng kế hoạch này đã chậm đi tới kết quả tốt đẹp đưa ra từ ban đầu: sản xuất nông nghiệp thậm chí đã giảm 7,3% vào quý đầu, và sản lượng thịt giảm 14,7%. “Đất đai cho người Cuba có ở khắp nơi, hãy tưởng tượng xem nếu như chúng ta biết tận dụng nó,” ông nói vậy khi ở Holguín.
Trong việc nối nghiệp anh trai với vai trò như một chủ tịch nước, Raúl Castro đã kêu gọi cho “những thay đổi cấu trúc và khái niệm” trong kinh tế, làm dấy lên những hy vọng trong vài tuần trăng rằng Cuba sẽ theo gương Việt Nam trong việc hướng tới một nền kinh tế tư bản chủ nghĩa dưới sự kiểm soát chính trị cộng sản. Những mối hy vọng vẫn chưa được đáp ứng. Thay vào đó, ông ta tập trung vào việc quản lý tốt hơn, lặng lẽ thăng cấp cho đội ngũ thân cận của riêng mình vào các vị trí trọng yếu trong bộ máy quan liêu nhà nước. Ông đã nhấn mạnh tới kỷ luật và kiểm soát. Quốc hội đã phê chuẩn một bộ luật cho thành lập một chức vụ kiểm toán trưởng mới, nhằm dập tắt nạn tham nhũng. Bộ trưởng giáo dục và hiệu trưởng trường Đại học Havana đã bị cách chức sau một cuộc thăm dò ý kiến xác định tinh thần cách mạng đang thiếu vắng trong cả sinh viên lẫn giáo viên.
Thái độ thận trọng này đã được phản ánh trong quyết định trì hoãn đại hội đảng, một sự kiện ắt sẽ định rõ ra “mô hình kinh tế chỉ đạo cho vận mệnh dân tộc,” ông tuyên bố. Người ta cũng hy vọng trông thấy sự chuyển giao cương vị lãnh đạo chính trị, từ lớp lãnh đạo cách mạng cộng sản lớn tuổi sang một thế hệ trẻ hơn. Nhưng ông Raúl nói rằng đảng vẫn chưa sẵn sàng. Lý do thực sự xuất hiện cho thấy ảnh hưởng của Fidel vẫn còn tiếp tục. Bị buộc phải từ bỏ cương vị chủ tịch khi phải trải qua cuộc phẫu thuật ổ bụng vào ba năm trước, ông vẫn sử dụng ảnh hưởng và một quyền phủ quyết hiển nhiên đằng sau hậu trường. Thay vì tổ chức một đại hội, Raúl Castro đã triệu tập “một hội nghị toàn quốc” để bầu lên những nhà lãnh đạo đảng mới.
Hệ thống cai trị và nhân dân Cuba phải đối mặt với một mùa hè nóng bức khác thường. Nhưng không có những tín hiệu việc kiểm soát chính trị đang yếu đi. Không như Fidel Castro, Raúl đang phải chống chọi với việc phải sử dụng thuật hùng biện về ý thức hệ đinh tai nhức óc của mình. Trong những bài diễn văn ông đã có chút ít ám chỉ tới Hoa Kỳ và lệnh cấm vận của nước này. Ông hoan nghênh việc tiếp tục lại những cuộc đối thoại về di dân vào tháng trước, được dỡ bỏ dưới thời Tổng thống George Bush. Song ông đã nhắc nhở quốc hội, và cả thế giới, rằng “tôi đã được bầu lên để bảo vệ, duy trì và tiếp tục hoàn thiện chủ nghĩa xã hội, chứ không phải để tiêu diệt nó.”
Hiệu đính: Trần Hoàng
Bản tiếng Việt © Ba Sàm 2009
————
Cuba’s penurious revolution
สมัครสมาชิก:
ส่งความคิดเห็น (Atom)
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น